Uroczyste uhonorowanie 18 nagrobków osób odznaczonych Gwiazdą Przemyśla


W dniach 18 i 19 października 2018r. na Cmentarzu Głównym i  Zasańskim
w Przemyślu Towarzystwo Przyjaciół Przemyśla i Regionu, w ramach Projektu
Za walkę o niepodległość Ziemi Przemyskiej – odznaczeni Gwiazdą Przemyśla” zorganizowało niecodzienną uroczystość
uhonorowanie 18 nagrobków osób odznaczonych repliką tegoż odznaczenia.

             Należy wspomnieć, że w pierwszą rocznice oswobodzenia Miasta Przemyśla i Ziemi Przemyskiej, tj.
w 1919 r. „społeczność miasta i wojsko powołały Komitet Wojskowo – Obywatelski dla zorganizowania uroczystych obchodów, na którego czele stanął Burmistrz Józef Kostrzewski i Komendant Garnizonu Przemyśl płk Gustaw Wolgner”. Ponadto Rada Miejska  Przemyśla podjęła uchwałę o ustanowieniu honorowej odznaki „Gwiazdy Przemyśla”, którą mieli otrzymać uczestnicy walk i Przemyśl i Ziemię Przemyską. 16 XI 1919 r. po zakończeniu obchodów rocznicowych Komitet ten został przekształcony w Komitet Wojskowo – Obywatelski dla nadania odznaki „Gwiazda Przemyśla”. Statut odznaki opracował inż. Kazimierz Osiński, natomiast za jej projekt odpowiadał Stanisław Jankowski. „Gwiazda Przemyśla” została zarejestrowana w Naczelnym Dowództwie Wojska Polskiego i w 1921 zatwierdzona przez Ministerstwo Spraw Wojskowych.

          Zgodnie z postanowieniami statutu prawo do otrzymania „Gwiazdy Przemyśla” posiadały zarówno osoby wojskowej, jak i cywilne, które brały udział w obronie Przemyśla od 1 XI – 31 XII 1918 r. oraz w obronie Ziemi Przemyskiej od 11 XI 1918- 16 V 1919 r. Poprzez „udział” rozumiano nie tylko walkę w bronią w ręku ale także „wszelką pracę obywatelską, techniczną, sanitarną lub dla bezpieczeństwa publicznego”.

Jak stanowił statut odznaki, w celu jej uzyskania należało złożyć tzw. kartę uwierzytelniającą z podpisami 
2 świadków lub zaświadczenie potwierdzające udział w walkach o Przemyśl lub Ziemię przemyską, wystawione przez dowódcę danej jednostkach , ewentualnie w przypadku osoby cywilnej przez władze samorządowe, organizacje społeczne. Uznawano także prośby indywidualne, nawet pośmiertne rodzin).

Konieczne było również „uiszczenie opłaty” za odznakę, a  zamożni oficerowie i cywilni  obywatele wpłacali również dobrowolne składki (w koronach lub markach polskich). Dzięki zebranym środkom utworzono trzy stypendia dla uczniów z Gimnazjum Polskiego w Przemyślu na Zasaniu (Więcek, Twaróg i Guzka), pozostałe środki pieniężne przekazano na budowę Pomnika Orląt Przemyskich. Dowodem otrzymania tej honorowej odznaki  była  legitymacja wydawania przez Kapitułę.

„Gwiazda Przemyśla” wykonana została ze srebrzonego tombaku, oksydowana, w kształcie sześcioramiennej gwiazdy, na którą nałożono wieniec z liści wawrzynu. Na górnym ramieniu Gwiazdy Przemyśla umieszczono koronę z herbem Przemyśla, w środku wieńca panoramę miasta, a w dolnej jej części jest podwójna wstęga
z napisem OBROŃCOM  PRZEMYŚLA. Z kolei między wstęgami czterolistna tabliczka z datami 11 XI 1918  – 16 V 1919. Na rewersie Odznaki bity był numer nadania i nazwisko wykonawcy : E.M.UNGER- LWÓW.

          Odznaka noszona była na dziurce drugiego guzika licząc od kołnierza munduru, na jasnoczerwonej wstążce z kremowymi brzegami (kolory Ziemi Przemyskiej). Należy podkreślić, że pierwszym obrońcom Przemyśla, walczącym od 1- 11 XI 1918 r. dodatkowo do wstążki dodano gwiazdkę z dwoma mieczami, a na legitymacji dopisywano – I obrona.

         Pomimo, że w obronie Przemyśla i Ziemi Przemyskiej brało udział ok. 17 000 osób to przyznano tylko ok. 9300 odznak. Wiele osób ich nie otrzymało, gdyż nie wiedziało o jej nadawaniu lub nie było komu o jej nadanie poprosić. Znane są przypadki, że Gwiazdę Przemyśla nadano pośmiertnie na prośbę rodziny poległych w trakcie walk. Ponadto nadano także odznaki honorowe wybitnym osobom, zasłużonym dla obrony Przemyśla i Ziemi Przemyskiej. Otrzymali je: Marszałek Józef Piłsudski, gen. Julian Stachiewicz, gen. Władysław Sikorski, hr. Aleksander Skarbek, gen. Józef Haller. „Gwiazdę Przemyśla” nadano również  Lwowskiej Chorągwi Harcerzy w 1936 roku, gdyż działalność Kapituły zakończyła się z wybuchem II wojny światowej.

 

          Ze względów finansowych Zarząd Towarzystwa Przyjaciół Przemyśla i Regionu postanowił na 2018rok wybrać nagrobki  18 osób odznaczonych w pierwszej serii (czyli za I obronę Przemyśla), czyli  z ponad 1000 osób i to różnych profesji, tj. telefonistkę, nauczycielkę, harcerkę, oficera WP, ucznia gimnazjum i abiturienta, podrzędnika kolei, torowego, montera elektrowni, adwokata, maszynistę, oficjała pocztowego i ślusarza blokowego.

           Na Cmentarzu Głównym nagrobki: Ziemiańskiego Mieczysława Ryszarda (kw. RI, rz.2,g.7), Hołówki  Władysława (kw.07,rz.9,g.1), Frankowskiego  Stanisława (kw.10, rz.2, g.1), Gazdowicza Władysława (kw. 11, rz. 1, g. 7),Tarnawskiego Leonarda (kw.16,rz.1, g.16), Dobrzańskiego  Józefa (kw.17,rz.3, g.8), Kossowskiej Izydory (kw. 18, rz.9, g.8),  Ogonowskiego Tomasza (kw.18, rz.15, g.16), Kozłowskiego Jana (kw.21A, rz.4,g.5), Karszniewicz  Marii  (kw. 21B; rz. 6; g.7), Kisielówny  Marii (kw. 23, rz.7,g.11), Wojtusiaka  Wilhelma Jana (kw. 23, rz.10, g.3), Kobierzyńskiej Zofii (kw. 27A,rz.6,g.7).

          Natomiast na Cmentarzu Zasańskim nagrobki: Jasińskiego  Jana  (kw. 00), KOŃCZY Franciszka Adama (kw.00), Kostki Wilhelma Stanisława (kw.1, rz. 5, g.2), Główki Teodora (kw. 08, rz.15,g.7) oraz Moskalewicza  Marcina (kw.09, rz.1;g.8).

          Dziękujemy za udział: przybyłym z terenu Polski (Rzeszów, Kielce, Warszawa, Sosnowiec)
 i z Przemyśla żyjącym potomkom osób odznaczanych,  Z-cy Prezydenta Miasta Przemyśla Januszowi Hamryszczakowi, Radnej Miasta Przemyśla Małgorzacie Gazdowicz, Pocztowi  Sztandarowego, Komendantowi  i Zastępcy Komendanta oraz harcerzom Hufca Ziemi Przemyskiej
, Pocztowi Sztandarowemu i członkom Towarzystwa Przyjaciół Przemyśla i Regionu, Dyrektorowi i Zastępcy Dyrektora oraz delegacji uczniów I Liceum Ogólnokształcącego w Przemyślu, Dyrektorowi Szkoły Podstawowej nr 1 w Przemyślu, Prokurentowi ZUK Przemyśl sp z o.o.,

        Dziękujemy również Pocztowi Sztandarowemu, Dyrekcji, nauczycielom i uczniom Szkoły Podstawowej nr 4 w Przemyślu za uczestnictwo i przyjęcie pod opiekę nagrobka Kończego Franciszka Adama, który jako pierwszy zginął w dniu 4 listopada 1918 w walkach o Przemyśl.

         Szczególne słowa podziękowania kierujemy do ks. prałata Stanisława Czenczka oraz ks. Mariusza Bąka za duchowe przeżycie tej wyjątkowej uroczystości.

       Spotkania te, w pięknej, jesiennej scenerii przemyskich nekropolii wywołały wiele łez wzruszeń i były nie tylko dla dzieci i młodzieży, ale i dla ogółu uczestników piękną, niezapomnianą „żywą” lekcją historii regionalnej.

                                                                                                                   DZIĘKUJEMY  Zarząd Towarzystwa

 

fot. Jan Gazdowicz